PHÁT TRIỂN ĐỌC VIẾT SỚM CHO TRẺ

VAI TRÒ, NHẬN THỨC NGUY CƠ, VÀ THÓI QUEN HỮU ÍCH CHO CHA MẸ

Các tác giả: TS. Froma P. Roth, TS. Diane R. Paul

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng giai đoạn từ 0 đến 7 tuổi là giai đoạn vàng để trẻ phát triển các năng lực ngôn ngữ, toán học, trí tuệ cảm xúc (EQ), chỉ số thông minh (IQ) với tốc độ nhanh nhất cho trẻ mà không có bất cứ giai đoạn nào sau này có được. Công trình nghiên cứu kéo dài 50 năm về tác dụng của Giáo dục sớm (giáo dục trước tuổi vào tiểu học) của Đại học Harvard đã chỉ ra đầu tư cho giáo dục sớm có hiệu quả cao vượt trội, giúp trẻ thành công vượt bậc cả về trí tuệ, thành công trong học tập, năng lực xã hội và tiền bạc.

Dưới đây là bài viết về “Phát triển đọc viết sớm cho trẻ” của Tiến sĩ Froma Roth và Tiến sĩ Diane Paul được đăng trên trang https://www.getreadytoread.org/  và Smartcom English trích dịch

Ảnh: Lớp học Giáo dục sớm chuẩn Mỹ tại Smartcom English

Trẻ em học ngôn ngữ ngay từ khi chúng ra đời. Cùng với quá trình các bé lớn lên và phát triển, kỹ năng nói và ngôn ngữ của bé trở nên phức tạp hơn. Các bé học cách hiểu và sử dụng ngôn ngữ để diễn đạt ý tưởng, suy nghĩ và cảm xúc của mình, và để giao tiếp với người khác. Trong giai đoạn phát triển ngôn ngữ và nói sớm, trẻ em học những kỹ năng quan trọng cho sự phát triển về chữ viết (đọc và viết). Giai đoạn này, được gọi là học chữ viết sớm, bắt đầu từ khi mới ra đời và kéo dài suốt thời kỳ mẫu giáo, và kết thúc khi trẻ vào học lớp 1.

Trẻ em thấy và tương tác với văn bản in (ví dụ: sách, tạp chí, danh sách thực phẩm) trong các tình huống hàng ngày (như nhà, mẫu giáo và trường mầm non) từ trước khi họ bắt đầu đi học cấp 1. Cha mẹ có thể thấy sự hiểu biết và niềm vui ngày càng tăng của con khi mình bắt đầu nhận biết các từ thể hiện tiếng kêu, vẽ bằng bút sáp, chỉ ra các biểu tượng và biển quảng cáo trên đường, và nhận tên một số chữ cái… Dần dần, trẻ em kết hợp những gì họ biết về nói và nghe với những gì họ biết về văn bản in và trở nên sẵn sàng học đọc và viết.

Ngôn ngữ nói và chữ viết có mối liên kết không?

Câu trả lời ngắn gọn là “Có!”. Các trải nghiệm về nói và nghe mà trẻ em thu thập trong giai đoạn mẫu giáo giúp chuẩn bị hữu hiệu cho việc học đọc và viết trong giai đoạn cấp 1. Điều này có nghĩa là trẻ em có khả năng nói kém khi bước vào trường học có khả năng gặp khó khăn khi học kỹ năng chữ viết hơn so với những trẻ không gặp vấn đề về giao tiếp.

Một kỹ năng ngôn ngữ nói liên quan mạnh mẽ đến việc đọc và viết sớm tiếng Anh là ý thức về ngữ âm và âm vị – sự nhận biết rằng từ được tạo nên từ các âm vị riêng biệt, ví dụ, từ “chó” (dog) được tạo thành từ ba âm vị là: /d/, /ɑː/, /g/. Có nhiều hoạt động ngôn ngữ nói mà cho thấy sự phát triển tự nhiên của ý thức về âm vị, ngữ âm và vần của trẻ, bao gồm việc làm thơ, ví dụ như cat – hat (mèo – cái mũ) và việc tạo âm, ví dụ, big bears bounce on beds (những con gấu to nhảy trên giường), và cách tách ra các âm, ví dụ như trẻ nói: “Mẹ ơi, /f/ là âm đầu tiên trong từ fish (cá)”.

Khi trẻ em tham gia vào việc chơi với âm thanh, các con dần dần học cách tách từ thành các âm riêng biệt và “gắn” âm vào các chữ in, cho phép trẻ bắt đầu học đọc và viết. Những đứa trẻ có kết quả tốt trong các hoạt động về nhận thức về ngữ âm thường trở thành những người đọc và viết thành công hơn, trong khi những đứa trẻ gặp khó khăn với các hoạt động như vậy thường không làm được.

Một số nguy cơ cản trở năng lực ngôn ngữ của con mà cha mẹ cần biết

Có một số dấu hiệu ban đầu có thể đặt trẻ vào nguy cơ học chậm kỹ năng chữ viết. Trẻ mẫu giáo có rối loạn ngôn ngữ và nói thường gặp vấn đề khi con bước vào trường học. (Chú ý: để xác định trẻ bị rối loạn ngôn ngữ, giao tiếp hay không, nếu thấy trẻ có dấu hiệu chậm nói hoặc nói không logic, bố mẹ cần đưa trẻ đi khám để xác định chính xác). Những yếu tố khác bao gồm các vấn đề về sức khỏe hoặc y tế (ví dụ, sinh non cần phải nhập viện vào khoa chăm sóc tích cực cho trẻ sơ sinh, viêm tai mãn tính, hội chứng rượu thai, bại não), rối loạn phát triển, nghèo đói, môi trường chữ viết ở nhà, và tiền sử gia đình về rối loạn ngôn ngữ hoặc chữ viết.

Dấu hiệu cảnh báo sớm: Có những dấu hiệu cho thấy khả năng trẻ gặp vấn đề khi học đọc và viết sau này bao gồm việc nói tiếng trẻ con kéo dài, sự thiếu quan tâm hoặc đánh giá thấp đối với thơ thiếu niên hoặc việc đọc sách cùng, khó khăn trong việc hiểu các hướng dẫn đơn giản, khó khăn trong việc học (hoặc nhớ) tên các chữ cái, thất bại trong việc nhận biết hoặc xác định các chữ cái trong tên của trẻ.

Speech-language pathologist (SLPs) (tạm dịch là: phân tích bệnh học rối loạn ngôn ngữ) đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy kỹ năng chữ viết sớm của tất cả trẻ em, đặc biệt là những người có khả năng gặp khó khăn trong việc học liên quan đến chữ viết. Ngôn ngữ pathologist có thể giúp ngăn ngừa những vấn đề như vậy, xác định trẻ em có nguy cơ gặp khó khăn trong việc học đọc và viết, và cung cấp can thiệp để khắc phục những khó khăn liên quan đến chữ viết. Các nỗ lực phòng ngừa liên quan đến việc làm việc cùng với gia đình, người chăm sóc khác và giáo viên để đảm bảo rằng trẻ em có cơ hội tham gia vào các hoạt động chữ viết sớm chất lượng và đầy đủ cả ở nhà và tại trường mầm non. Ngôn ngữ pathologist cũng giúp các đứa trẻ lớn hơn hoặc có sự trễ phát triển những người đã bỏ lỡ các cơ hội như vậy. Các đứa trẻ gặp khó khăn trong việc nắm bắt trò chơi và hoạt động chữ viết sớm có thể được giới thiệu để được kiểm tra thêm để có thể bắt đầu can thiệp càng sớm càng tốt để thúc đẩy sự phát triển trong các lĩnh vực cần thiết và tăng khả năng học và đạt được thành công học tập.

Can thiệp sớm là quan trọng: Sự giảng dạy về chữ viết sớm (đọc và viết sớm) là hiệu quả nhất khi bắt đầu từ sớm trong giai đoạn mẫu giáo vì những vấn đề này thường gây ra hậu quả tiêu cực lâu dài và thường ảnh hưởng đến việc học ngôn ngữ và chữ viết của trẻ suốt nhiều năm học phổ thông. Tuy nhiên, việc thúc đẩy sự phát triển chữ viết không bị hạn chế cho trẻ em nhỏ. Trẻ lớn hơn, đặc biệt là những người có rối loạn ngôn ngữ và nói, có thể đang ở trong giai đoạn chữ viết sớm và cần can thiệp để xây dựng và củng cố những kỹ năng cần thiết để học đọc và viết.

Cha mẹ có thể làm gì

Cha mẹ có thể giúp con phát triển kỹ năng chữ viết trong các hoạt động thông thường mà không cần tốn nhiều thời gian vào ngày của cha mẹ quá nhiều bằng việc lên kế hoạch phát triển cùng con hàng ngày. Hãy cho con thấy rằng đọc và viết là một phần của cuộc sống hàng ngày và có thể đọc rất vui vẻ. Các hoạt động cho trẻ mầu giáo bao gồm những điều sau:

• Nói chuyện với con và đặt tên cho các đối tượng, người và sự kiện trong môi trường hàng ngày.
• Lặp lại chuỗi âm thanh của con (ví dụ, “ba ba ba ba, ba ba ba ba”) và thêm vào chúng.
• Nói chuyện với con trong các hoạt động hàng ngày như tắm biển hoặc bữa ăn và chịu khó trả lời các câu hỏi của con.
• Hướng sự chú ý của con đến các văn bản in trong môi trường hàng ngày như biển giao thông, biểu tượng cửa hàng và bao bì thực phẩm.
• Giới thiệu từ vựng mới trong các dịp lễ và các hoạt động đặc biệt như đi thăm vườn bách thú, công viên, hay đi thăm thú khu vực lân cận.
• Kích thích con tham gia vào việc hát hò, chơi trò tương tự, và thơ thiếu niên.
• Đọc sách tranh và truyện tập trung vào âm thanh, thơ, và âm tiết lặp (các từ bắt đầu bằng âm thanh giống nhau, như trong sách của Dr. Seuss).
• Đọc lại cuốn sách yêu thích của con.
• Tập trung sự chú ý của con vào sách bằng cách chỉ vào từ và hình ảnh khi bạn đọc.
• Cung cấp nhiều loại vật liệu khuyến khích vẽ và vẽ tùy ý (ví dụ, bút sáp, giấy, bút đánh dấu, sơn ngón tay).
• Khuyến khích con mô tả hoặc kể câu chuyện về bức tranh của con và viết lại các từ.

Cha mẹ hãy download các tài liệu kích thích phát triển Đọc và Viết tiếng Anh sớm cho con theo chương trình Giáo dục sớm của Mỹ dưới đây:

1. Trẻ khám phá bản thân qua tô màu: PDF Download
2. Trẻ khám phá màu sắc, đọc chữ, luyện số sớm: PDF Download

Ảnh: Smartcom English xây dựng tình yêu đọc sách cho con